Antik Mısır I

NİL'İN YARATTIĞI UYGARLIK

Kara kıta ile Yakın Doğu arasında bir köprü olan Mısır, ayrıca Batı ve Doğu çöllerinden bir bakıma yalıtılmış olması nedeniyle kendine özgü büyük bir uygarlığın doğmasına neden olmuştur. Fırat ile Dicle arasındaki, İndus Vadisi’nde ya da Sarıırmak boyunda uzanan kent kültürlerinde olduğu gibi Nil de yaşamı kendi çevresinde toplamıştır. Antik dönemde Mısır için “Nil bir armağandır” değişi bu bile hala geçerlidir.

Beyaz Nil’in suları ekvator Afrika’sının büyük göllerinden, Sudan’ın başkenti Hartum’a akıyor. Burada Mavi Nil oluyor adı. Dağlara düşen yağmuru topladıktan sonra son kolu Abara’ya ulaşıyor. Homeros’un “Gökten düşmüş” dediği nehir Akdeniz’e doğru 2700 kilometreden fazla yol kat ediyor.

Kurak bozkırları, beş tane yol vermez kayalık engeli geçen Nil eski Assuan kentine ulaştıktan sonra bün yıllık bir kültürün doğmasına olanak verecek kadar yeşil ve engin vadi de tembel tembel akmaya başlıyor.

Büyük nehir, Kahire’nin kuzeyinde bir çok kola ayrılıp geniş bir lığ ovası, delta oluşuyor ve sonunda Akdeniz’e iki kol olarak dökülüyor. Doğuda ki Reşit, batıdaki Dimyat.

Nil vadisi ve deltası Mısır’da her zaman büyük ölçüde başlıca etkinlik olan tarıma ayrılmış 34.000 kilometrelik bir ova oluşturuyor.

Mısırlılar bu ovaya 19. yüzyılın sonuna dek Nil ile yıkana toprağın verimli olduğunu belirtmek için “Kara Toprak” (kemi) derlerdi. Nehir temmuzdan ekime kadar tarlalara taşıp gübreleyici mineral tuzlar açısından çok zengin bir çeşit çamur depoluyordu.

Eski zamanlarda taşmanın en yüksek seviyeye geldiği temmuz sonu Mısır yılının başlangıcını gösteriyordu. Vadinin çevresindeki egemen iklim Batı ve Doğu çöllerinin boğucu kurak iklimi. Daha çok düz ve açık olan Libya Çölünde aşağı yukarı Nil’e paralele uzanan bir dizi vaha vardır. Arap çölünde  ise değerli taşlardan başka altın, bakır, kalay bakımından zengin vadiler tarafından bölünen çok kurak bir plato yer alır. Bazı vahalar haricinde burada yaşamın devam etmesi mümkün değildir.

Nil'in yaşam verdiği vadi ve çöl arasındaki keskin çizgi gayet net görülmekte.